همه چیز درباره روش پرتودرمانی سرطان سینه

---

پرتو درمانی چیست؟

پرتودرمانی استفاده از پرتوهای یونیزان با انرژی بالا است که برای از بین بردن تومورهای بدخیم طراحی شده است. تابش به ناحیه ای که می خواهید تابش کنید نفوذ می کند و باعث آسیب به سلول های بدخیم می شود. پرتودرمانی مشابه با اشعه ایکس معمولی قابل توجه نیست.
برای کاهش آسیب به سلول های سالم، پرتودرمانی تنها پس از برنامه ریزی دقیق انجام می شود که هدف آن هدایت دوز کامل پرتو به سلول های تومور و جلوگیری از قرار گرفتن سلول های سالم در معرض دوزهای مضر است.

پرتودرمانی برای سرطان سینه ممکن است به دو طریق زیر انجام شود:

• پرتودرمانی خارجی

دستگاهی پرتوها را از خارج از بدن شما به سینه می‌رساند. این رایج‌ترین نوع پرتودرمانی است که برای سرطان سینه انجام می‌شود.

 

• پرتودرمانی داخلی (براکی تراپی)

پس از انجام جراحی برای برداشتن سلول‌های سرطانی، پزشک به طور موقت دستگاه پرتودهی را در سینه شما در ناحیه‌ای قرار می‌دهد که زمانی سرطان وجود داشت. یک منبع رادیواکتیو برای مدت کوتاهی در طول درمان شما در دستگاه قرار می‌گیرد.

پرتودرمانی ممکن است برای درمان سرطان سینه تقریباً در هر مرحله‌ای استفاده شود. پرتودرمانی روشی مؤثر برای کاهش خطر عود سرطان سینه پس از جراحی است. علاوه بر این، از پرتودرمانی برای کاهش علائم ناشی از سرطانی استفاده می‌شود که به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است. در اصطلاح علم پزشکی به این نوع از سرطان، سرطان متاستاتیک سینه گفته می‌شود.

---

چرا از پرتودرمانی استفاده میشود؟

پرتودرمانی سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. همانطور که اشاره شد، از این روش اغلب بعد از جراحی برای کاهش خطر عود سرطان استفاده می‌شود. علاوه بر این، از پرتودرمانی سرطان سینه می‌توان برای تسکین درد و سایر علائم سرطان پیشرفته سینه استفاده کرد.

---

پرتودرمانی بعد از لامپکتومی

اگر تحت عمل جراحی برای برداشتن سرطان سینه و دست نخورده باقی ماندن بافت پستان (لامپکتومی یا جراحی حفظ پستان) قرار بگیرید، پزشک ممکن است پس از عمل، پرتودرمانی را جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده توصیه کند. استفاده از پرتودرمانی بعد از لامپکتومی خطر بازگشت سرطان در پستان آسیب دیده را کاهش می‌دهد.

لامپکتومی همراه با پرتودرمانی اغلب به عنوان درمان حفظ پستان شناخته می‌شود. این نوع درمان به اندازه برداشتن تمام بافت پستان (ماستکتومی) مؤثر است. در شرایط خاص که خطر عود بسیار کم است، پزشک ممکن است گزینه اجتناب از پرتودرمانی پس از لامپکتومی را نیز مطرح کند.

پس از لامپکتومی، گزینه‌های پرتودرمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• پرتودهی به کل پستان

یکی از رایج‌ترین انواع پرتودرمانی پس از لامپکتومی، پرتودهی خارجی به کل پستان است.

 

• پرتودهی به بخشی از پستان

پرتودهی به بخشی از پستان ممکن است گزینه‌ای برای برخی انواع سرطان سینه در مراحل اولیه باشد. این روش پرتوهای داخلی یا خارجی را به ناحیه اطراف جایی هدایت می‌کند که سرطان برداشته شده است.

---

پرتودرمانی بعد از ماستکتومی

پس از ماستکتومی نیز می‌توان از پرتودرمانی استفاده کرد. در این شرایط، پرتودهی می‌تواند سلول‌های سرطانی باقیمانده را از بین ببرد و خطر عود سرطان در بافت‌های باقیمانده دیواره قفسه سینه یا غدد لنفاوی را کاهش دهد.

هنگام تعیین اینکه آیا باید بعد از ماستکتومی تحت پرتودرمانی قرار بگیرید یا خیر، پزشک بررسی می‌کند که آیا موارد زیر را دارید یا خیر.

• غدد لنفاوی با علائم سرطان سینه

غدد لنفاوی زیر بغل که آزمایش آن‌ها برای سلول‌های سرطانی مثبت است، نشانه این است که برخی از سلول‌های سرطانی به خارج از سینه گسترش یافته‌اند. استفاده از پرتودرمانی سرطان سینه را در چنین مواردی می‌توان مد نظر قرار داد.

 

1. اندازه بزرگ تومور

سرطان سینه بزرگ‌تر از حدود 2 اینچ (5 سانتی‌متر) معمولاً خطر عود بیشتری نسبت به سرطان‌های کوچک‌تر دارد.

 

• حاشیه‌ها با علائم سرطان سینه

پس از برداشتن بافت پستان، حاشیه‌ها برای وجود نشانه‌های سلول سرطانی بررسی می‌شوند. حاشیه‌های بسیار باریک یا بافت‌هایی که از نظر وجود سلول‌های سرطانی مثبت هستند، یک عامل خطر برای عود محسوب می‌شوند.

---

پرتودرمانی سرطان سینه پیشرفته موضعی

از پرتودرمانی می‌توان برای درمان موارد زیر نیز استفاده کرد

• سرطان سینه که با عمل جراحی قابل برداشتن نیست.
• سرطان سینه التهابی، یک نوع سرطان تهاجمی است که به کانال‌های لنفاوی پوستی که سینه را می پوشاند، گسترش می‌یابد. این نوع سرطان معمولاً با شیمی‌درمانی قبل از ماستکتومی و به دنبال آن پرتو‌درمانی برای کاهش احتمال عود تحت درمان قرار می‌گیرد.
• اگر سرطان سینه به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته باشد یا به عبارتی متاستاز پیدا کند، ممکن است پرتودرمانی برای کوچک کردن سرطان و کمک به کنترل علائمی مانند درد توصیه شود.

---

خطرات پرتودرمانی سرطان سینه

عوارض جانبی پرتودرمانی بسته به نوع درمان و بافت‌هایی که تحت درمان قرار می‌گیرند، به طور قابل توجهی متفاوت است. عوارض جانبی در پایان پرتودرمانی بیشتر خود را نشان می‌دهند. پس از پایان جلسات درمانی، ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد که عوارض جانبی برطرف شوند. از عوارض جانبی شایع در طول پرتودرمانی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• خستگی خفیف تا متوسط
• تحریکات پوستی مانند خارش، قرمزی، لایه‌برداری یا تاول مشابه آنچه ممکن است با آفتاب‌سوختگی تجربه کنید.
• تورم سینه

---

مشاوره با خانم دکتر جلیلی فوق تخصص جراحی سینه تهران  میتواند کمک بزرگی در زمینه جراحی های مرتبط با پستان برای شما باشد

---

بسته به اینکه کدام بافت‌ها در معرض پرتودهی قرار می‌گیرند، پرتودرمانی سرطان سینه ممکن است باعث بروز یا افزایش خطر بروز موارد زیر شود:

• تورم بازو، در صورتی که غدد لنفاوی زیر بازو درمان شوند.

• آسیب یا عوارض منجر به برداشتن ایمپلنت، در صورت انجام بازسازی سینه با ایمپلنت پس از ماستکتومی

به علاوه، باید اشاره کرد که پرتودرمانی ممکن است با افزایش خطرات زیر همراه باشد، اگرچه این موارد به ندرت اتفاق میفتند:

• حساسیت دیواره قفسه سینه یا شکستگی دنده
• التهاب در بافت ریه یا بروز آسیب قلبی
• سرطان‌های ثانویه مانند سرطان استخوان یا ماهیچه (سارکوم) و یا سرطان ریه

---

در چه صورت از پرتودرمانی برای سرطان سینه استفاده نمی‌شود؟

در برخی موارد، استفاده از پرتودرمانی برای سرطان سینه توصیه نمی‌شود که عبارتند از:

• اگر مبتلا به بیماری بافت همبند مانند اسکلرودرمی باشید که شما را نسبت به عوارض جانبی پرتودهی حساس می‌کند
• اگر باردار باشید.
• اگر نمی‌توانید به برنامه روزانه پرتودرمانی متعهد باشید یا بایستی مسافت زیادی را برای مراجعه به مرکز درمانی طی کنید که آن را عملاً غیر ممکن می‌سازد.

---

آیا می‌توان پرتودرمانی را دوباره در یک ناحیه تکرار کرد؟

پرتودهی با دوز کامل معمولاً فقط یک بار در قسمت خاصی از بدن استفاده می‌شود. بافت‌های طبیعی بدن شما فقط می‌توانند مقدار محدودی از اشعه را تحمل کنند. با این حال، تحقیقات نشان داده است که تکرار پرتودهی با دوزهای کامل به همان ناحیه ممکن است در برخی شرایط امکان‌پذیر باشد.

اگر قرار است دوباره در همان ناحیه پرتودهی انجام شود، انکولوژیست رادیولوژی شما می‌داند که چگونه دوز مناسب را برای دستیابی به دو هدف زیر انتخاب کند:

• رسیدن به حداکثر دوز درمانی – مقداری که احتمالاً سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد
• جلوگیری از بروز عوارض جانبی در بافت‌های طبیعی یا به حداقل رساندن عوارض

اگر سرطان به همان ناحیه در پستان بازگردد، ممکن است بسته به شرایط، تکرار پرتودرمانی سرطان سینه در همان ناحیه امکان‌پذیر باشد یا نباشد. پزشک شما می‌داند که محدودیت‌ها چه هستند و با هم می‌توانید تصمیم بگیرید که آیا این گزینه درمانی مناسبی برای شما است یا خیر.

توجه به این نکته ضروری است که این اطلاعات به درمان مجدد همان قسمت از بدن برای بار دوم اشاره دارد. اگر سرطان در قسمت دیگری از بدن (از جمله سینه دیگر) رخ دهد، می‌توان از دوز کامل پرتودهی استفاده کرد.

---

زمانبندی پرتودرمانی و بازسازی سینه

زمانبندی پرتودرمانی در برنامه کلی درمان سرطان سینه به وضعیت فردی شما و خصوصیات سرطان سینه بستگی دارد. در بسیاری از موارد، پرتودرمانی پس از جراحی انجام می‌شود. اگر قرار باشد پس از عمل جراحی تحت شیمی‌درمانی قرار بگیرید، پرتودرمانی معمولاً پس از شیمی‌درمانی انجام می‌شود.

چنانچه قرار است تحت عمل جراحی ماستکتومی قرار بگیرید و تصمیم به بازسازی سینه دارید، مهم است بدانید که پرتودرمانی می‌تواند باعث از دست دادن حجم سینه بازسازی شده و یا تغییر رنگ، بافت و ظاهر سینه شود. به طور خاص، پرتودرمانی باعث ایجاد عوارض در بازسازی سینه از طریق ایمپلنت می‌شود. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که بازسازی سینه ممکن است با پرتودهی به ناحیه تحت تأثیر سرطان تداخل داشته باشد. البته این موضوع می‌تواند بر اساس مورد به مورد متفاوت باشد.

به این دلایل، برخی از جراحان توصیه می‌کنند که قبل از انجام عمل بازسازی سینه، صبر کنید تا روند درمان با پرتودهی و یا سایر روش‌ها مانند شیمی‌درمانی کامل شود. بعضی از جراحان ممکن است یک رویکرد مرحله‌ای‌تر را توصیه کنند. در چنین رویکردهایی، جراح پس از ماستکتومی از یک گشادکننده بافت استفاده می‌کند تا شکل پستان را در طول پرتودرمانی سرطان سینه حفظ کند. پس از تکمیل پرتودهی و بهبود بافت‌ها، گشادکننده‌ای که برای حفظ شکل سینه استفاده شده برداشته می‌شود و با بافتی از سایر قسمت‌های بدن یا ایمپلنت سینه جایگزین می‌شود.

---

پرتودرمانی سرطان سینه متاستاتیک

گاهی اوقات سرطان سینه به سایر قسمت‌های بدن سرایت می‌کند. هنگامی که این اتفاق میفتد، سرطان سینه متاستاتیک یا مرحله 4 نامیده می‌شود. اگر تشخیص داده شود که فرد به سرطان سینه متاستاتیک دچار شده و دارای علائم است، پزشک ممکن است پرتودرمانی را به دلایل زیر توصیه کند:

• تسکین درد
• کاهش خطر شکستگی استخوان ضعیف ‌شده در اثر سرطان
• کاهش خونریزی
• باز کردن راه هوایی مسدود شده برای بهبود تنفس
• کاهش فشار بر روی نخاع یا عصب فشرده شده که ممکن است باعث درد، بی‌حسی یا ضعف شود
• درمان سرطانی که به مغز سرایت کرده است

دوز پرتودهی و برنامه درمان سرطان متاستاتیک سینه به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتند از:

• میزان درد یا سطح عملکرد از دست رفته
• اندازه سرطان
• محل سرطان
• مقدار پرتودهی قبلی که داشته‌اید
• هر گونه برنامه درمانی دیگر

---

کامل کردن دوره پرتودرمانی

مزایای پرتودرمانی تا حد بسیار زیادی به دریافت دوز کامل توصیه شده و بدون وقفه زمانی قابل توجه بستگی دارد، زیرا:

• دوز کامل پرتودهی برای خلاص شدن از شر سلول‌های سرطانی باقیمانده پس از جراحی مورد نیاز است.
• پرتودرمانی زمانی مؤثرتر است که به طور مداوم طبق برنامه انجام شود. در گذشته، از پرتودرمانی روزانه 5 روز در هفته به مدت 5 تا 7 هفته استفاده می‌شد. در برنامه درمانی تسریع‌شده بیمار تقریباً همان دوز کل برنامه را در دوره کوتاه‌تر 3 تا 4 هفته دریافت می‌کند. پرتودرمانی سرطان سینه جزئی (پرتودرمانی فقط در ناحیه‌ای از پستان که سرطان در آنجا قرار دارد) را می‌توان در عرض 1 تا 3 هفته تکمیل کرد.
• با مراجعه منظم به پزشک در طول درمان و پس از آن می‌توانید به بهترین وجه با هر گونه عوارض جانبی مقابله کنید.

---

ویتامین هایی که در طول درمان باید از آن ها اجتناب کرد

آنکولوژیست پرتودرمانی ممکن است به شما بگوید که از مصرف برخی ویتامین‌های آنتی اکسیدانی مانند ویتامین‌های آ، ث، د و ای در طول دوره درمان خودداری کنید. این ویتامین‌ها ممکن است با توانایی اشعه در تخریب سلول‌های سرطانی تداخل داشته باشند. این بدان خاطر است که پرتودهی تا حدودی با ایجاد رادیکال‌های آزاد عمل می‌کند. رادیکال‌های آزاد مولکول‌های بسیار پرانرژی هستند که به سلول‌های سرطانی آسیب می‌رسانند. رادیکال‌های آزاد موجود در محیط می‌توانند به همه سلول‌ها آسیب بزنند، اما در مورد پرتودرمانی روی سلول‌های سرطانی متمرکز می‌شوند. آنتی اکسیدان‌ها به جلوگیری از تشکیل رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند یا آن‌ها را خنثی می‌کنند.

به دلیل تضاد احتمالی بین هدف پرتودرمانی (ساخت رادیکال‌های آزاد) و هدف آنتی اکسیدان‌ها (خنثی کردن رادیکال‌های آزاد)، قطع مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی در طول دوره درمان منطقی است. پس از اتمام دوره پرتودرمانی، می‌توانید مصرف مکمل‌های خود را از سر بگیرید.

در طول دوره درمان تمام تلاش خود را بکنید تا یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید که حاوی تمام ویتامین‌های مورد نیاز شما باشد. ویتامین‌هایی که به طور طبیعی از طریق رژیم غذایی دریافت می‌شوند بعید است در روند درمان اختلال ایجاد کنند.

---

پرتودرمانی و قرارگیری در معرض نور خورشید

در طول دوره پرتودرمانی سرطان سینه، بهتر است ناحیه تحت درمان کاملاً دور از نور خورشید باشد. اگر در مناطق یا فصول با هوای گرم‌تر پرتودرمانی می‌کنید، این مخصوصاً می‌تواند دشوارتر باشد. برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• از لباس‌های با یقه بلند استفاده کنید.
• سعی کنید هر زمان که بیرون می‌روید، ناحیه مورد نظر را پوشیده نگه دارید. پوشیدن یک پیراهن پارچه‌ای با سایز بزرگ‌تر اجازه می‌دهد که هوا نیز در اطراف ناحیه تحت درمان گردش داشته باشد.
• از تماس با کلر اجتناب کنید. کلر بسیار خشک‌کننده است و می‌تواند واکنش‌های پوستی را بدتر کند. از کلر برای ضد عفونی کردن بیشتر استخرها و جکوزی‌ها استفاده می‌شود.

پس از اتمام پرتودرمانی، پوست ناحیه تحت درمان ممکن است نسبت به گذشته در مقابل نور خورشید حساس‌تر باشد، بنابراین بهتر است هنگام بیرون رفتن اقدامات محافظت بیشتری را انجام دهید.